داستان ماینینگ در ایران از کجا شروع شد و چطور به اینجا رسید؟

شرح مختصر فعالیت ماینرهای ایرانی

تاریخچه‌ی صنعت استخراج رمزارز در ایران به سال‌های آغازین پس از تولد بیت کوین باز می‌گردد. در حقیقت، تعدادی از شهروندان ایرانی به‌طور همزمان با برخی از  با درک پتانسیل رشد رمزارزها، همزمان با نخستین گروه کاربران شبکه‌ی بیت کوین در این حوزه فعالیت کرده‌اند. با این وجود، بیت کوین در زمان راه‌اندازی ارزش چندانی نداشته است و با گذشت زمان افراد بیشتری به مزایای استفاده از این فن‌آوری پی‌برده‌اند؛ به‌طور همزمان با افزایش تقاضا و کاهش سطح عرضه به دلیل اجرای هالوینگ‌های متعدد قیمت بیت کوین نیز در طول زمان افزایش یافته است.

نخستین تجربه‌ی تاثیرات صنعت استخراج رمزارز در مقیاس گسترده

 کاهش کارت‌های گرافیکی موجود در بازار نارضایتی گیمرها را نیز در این زمان به همراه داشته است. گیمرها که با پدیده‌ی عجیب استخراج رمزارز مواجه شده بودند، ماینرها را نوعی رقیب برای خود ارزیابی کردند که گرانی و کمیابی کارت‌های گرافیکی را موجب شده‌اند.

هجوم گسترده‌ی مردم به سوی استفاده از رمزارزها توجه قانون‌گذاران را نیز به این حوزه جلب کرده است، اما قانون‌گذاران شناخت دقیقی از رمزارزها نداشتند و بدون در نظر گرفتن ماهیت این نو‌آوری تنها تلاش کردند تا قوانین سنتی بانکی را برای رمزارزها نیز اعمال کنند. دولت‌ها که در برابر فن‌آوری غیرمتمرکز قدرتی نداشتند، مبادلات را در صرافی‌های متمرکز هدف قرار دادند. در حالی که پلتفرم‌های مبادلاتی متمرکز پیش از این زمان به‌طور آزاد فعالیت می‌کردند، الزام قانون‌گذاران موجب شده است تا صرافی‌های مختلف به تدریج قوانین احراز هویت مشتریان و ضد پولشویی را اجرا کنند.

در همین زمان صرافی‌های مختلف ارائه‌ی سرویس به کاربران ایرانی را متوقف کردند، صرافی بیت‌ترکس(Bittrex) در سال 2018 به یکباره قوانین شناخت مشتریان(KYC) را اعمال کرد و در همین زمان حساب کاربری کاربران ایرانی را نیز مسدود نمود. صرافی بایننس نیز اعلام کرد که به کاربران ایرانی سرویس ارائه نخواهد کرد. در نتیجه تنها دستاورد قانون‌گذاری ایجاد بی‌عدالتی در دسترسی به خدمات و هدایت ماینرها و تریدرهای ایرانی به پلتفرم‌های کمتر شناخته شده و نامعتبر برای انجام فعالیت خرید و فروش رمزارزها و تجربه‌ی ریسک‌های مرتبط با این تغییرات بوده است.

شکل‌گیری بستر گسترش رمزارزها در ایران

همزمان با افزایش تقاضا برای سرویس‌های مبتنی بر ارزهای مجازی، تعداد سرویس‌دهنده‌های مختلف که برای برآورده ساختن نیازهای فعالان صنعت رمزارزی ایجاد شده‌اند نیز افزایش یافته است. در حقیقت خرید و فروش رمزارز در یک پلتفرم معتبر و شناخته شده، آگاهی از جدیدترین خبرهای منتشر شده در این صنعت، خدمات کیف‌پول و نگه‌داری از رمزارز، دسترسی به استخرهای ماینینگ داخلی، دسترسی به تجهیزات ماینینگ بخشی از نیازهای فعالان این صنعت محسوب می‌گردد.

شکل‌گیری زیرساخت فعالیت افراد فعال در صنعت استخراج رمزارز که توسط نخستین شرکت‌های فعال در این حوزه ایجاد شده است، به گسترش این صنعت در کشور کمک کرده است. بخش‌های مختلفی در گسترش صنعت استخراج رمزارزها در ایران تاثیر‌گذار بوده‌اند که در این مقاله به آن‌ها اشاره شده است.

همایش‌ها و کنفرانس‌های ماینینگ

همایش و کنفرانس فضایی را ایجاد می‌کنند تا فعالان صنعت رمزارزی کشور گرد‌هم آیند و دغدغه‌ها، راه‌کارها، دستاوردها و تجربیات خودشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

همایش بی.تی.سی.دی

در روز بیست و پنجم مهر ماه ۱۳۹۶ نخستین همایش بزرگ ارزهای دیجیتالی ایران با نام  بی.تی.سی.دِی(BTCDay) یا روز بیت کوین برگزار شده است. این همایش نخستین گام مهم در جهت آشنا ساختن عموم با صنعت استخراج رمزارزها محسوب می‌گردد. این رویداد با همکاری مجموعه‌های پیمنت۲۴، فروشگاه اینترنتی لیون کامپیوتر و صرافی ستاره‌ی‌ سهیل برگزار شد.

در آغاز این همایش سخنرانی ضبط شده‌ی دکتر ایمان رضوی در رابطه با فن‌آوری پایه‌ی بیت کوین و آینده‌ی این نو‌آوری در جهان پخش شده است. وی در ابتدا فن‌آوری بلاکچین را به زبان ساده برای شرکت‌کنندگان در این همایش توضیح داده است. رضوی در این سخنرانی آینده‌ای را به تصویر کشیده است که در آن فن‌آوری بلاکچین در حوزه‌های املاک و مستقلات، فروش آثار هنری، ثبت اختراع، نقل و انتقالات مالی، خدمات دولتی و رای‌گیری به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پنل ارزهای دیجیتال

پنل ارزهای دیجیتال همایش بی.تی.سی.دی با بحث قانون‌گذاری بیت کوین و رمزارزها آغاز شده است، سهیل نیکزاد؛ عضو هیئت موسس و هیئت مدیره‌ی انجمن فناوران زنجیره‌ی بلاک پذیرش رمزارزها توسط کشور‌ها را نشانه‌ی به رسمیت شناخته شدن این دسته از دارایی‌های نوظهور ارزیابی کرده است.

نیما امیر شکاری؛ مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی در رابطه با رویکرد کشور‌های جهان در مواجهه با بیت کوین اظهار داشت که دسته‌ای از کشور‌ها بیت کوین را نوعی ارز یا پول در نظر می‌گیرند و دسته‌ای دیگر این دارایی را نوعی کالا ارزیابی می‌کنند. وی همچنین به انتشار ارز دیجیتالی بانک‌های مرکزی نیز اشاره کرده است.

فرزاد بزازان سرپرست اداره کل تدوین شاخص های ملی و توسعه فضای مجازی در این پنل اعلام کرد که دولت رویکرد مشخصی را نسبت به بیت کوین اتخاذ نکرده است.

سهیل شهیدی ؛ مدیر صرافی پیمنت۲۴ در این پنل به امکان استفاده از بیت کوین به عنوان روش پرداخت غیرمتمرکز و ضرورت قانون‌گذاری فعالیت در صنعت رمزارزها اشاره کرد.

سخنرانی‌ها

سعید حسینی؛ بنیان‌گذار لیون کامپیوتر در این کنفرانس با عنوان «بیت کوین در مه» سخنرانی کرده است. وی گزارش مختصری از فعالیت کشور‌های مختلف در حوزه‌ی رمزارزها ارائه کرد و بر ضرورت اتخاذ رویکرد مناسب در مقابل فن‌آوری‌های نوظهور تاکید کرده است. وی روز بیست و پنجم مهر ماه را «روز بیت کوین در ایران» و فرصتی برای جشن گرفتن دستاوردهای ایرانیان در حوزه‌ی بلاکچین اعلام کرد.

علی اسکوئی؛ مدیر عامل شرکت سیتکس در این همایش بیت کوین را ارز مورد استفاده در جهان فن‌آوری محور آینده توصیف کرده است. وی به کاربرد رمزارزها برای تسهیل مبادلات جهانی اشاره کرد و پیشنهاد کرد که در راستای منافع ملی بخشی از منابع صندوق ذخیره‌ی ارزش کشور به بیت کوین تبدیل شود. اسکوئی در این سخنرانی به فعالیت کشور‌های مختلف در حوزه‌ی استخراج رمزارز نیز اشاره کرد و اظهار داشت کشورهایی که در زمان مناسب بر روی رمزارزها سرمایه‌گذاری نکنند، به کشور‌های فقیر تبدیل خواهند شد.

سید مسعود شریفی از شرکت سایبر اکو نیز در رابطه با مباحث فقهی اقتصادی بیت کوین و رمزارزها سخنرانی کرده است. وی اظهار داشت که افزایش قیمت بیت کوین از سفته‌بازی ناشی نمی‌شود، بلکه قیمت بیت کوین در نتیجه‌ی عرضه و تقاضا تعیین می‌گردد. وی همچنین به مشکلات ارزهای فیات شامل انتشار بدون پشتوانه، وابستگی ارزهای فیات، سلطه‌ی کشورها بر ارزهای فیات به سیستم بانکی، اشاره کرد

همایش بانک‌داری الکترونیک و نظام‌های پرداخت

بر اساس گزارش کوینیت، هشتمین سالگرد همایش بانک‌داری الکترونیک و نظام‌های پرداخت نیز با محوریت رمزارزها برگزار شده است این همایش نقش موثری در آشنایی ساختار سنتی بانکی با این فن‌آوری داشته است. محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی، علی دیواندری رئیس پژوهشکده پولی و بانکی، ناصر حکیمی معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، ابوطالب نجفی مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک، برت کینگ آینده ‌پژوه و نظریه پرداز، کارستن بارچ معاون مدرسه اقتصاد مونیخ، مهدی عبادی دبیر انجمن فین‌تک ایران، سهیل نیکزاد عضو هیئت مدیره انجمن بلاکچین و نیما امیرشکاری مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی در این همایش دیدگاه خود را نسبت به رمزارزها اظهار داشته‌اند.

در این همایش موضوعات مهمی همانند «فناوری زنجیره بلوک و دفاتر توزیع‌شده»، «رمزارزها»، «سامانه‌های پرداخت جایگزین»، «فناوری‌های مالی، پرداخت و بانکداری باز»، «تقلب، پولشویی، کلاهبرداری و روش‌های مقابله با آن» و« تحول دیجیتال» به عنوان محور‌های اصلی همایش بانک‌داری الکترونیک و نظام‌های پرداخت مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

کنفرانس رگوبلاک

اولین کنفرانس رگولاتوری بلاکچین و رمزارزها(رگوبلاک) در اردیبهشت 97 با محوریت قانون‌گذاری رمزارزها برگزار شده است. این کنفرانس که با پشتیبانی لیون کامپیوتر برگزار شده است تلاشی در جهت برای آشنایی هرچه بیشتر علاقه‌مندان به این فن‌آوری و همچنین ایجاد زمینه‌ی قانون‌گذاری صحیح  محسوب می‌گردد. آقای سعید حسینی مدیر عامل شرکت لیون کامپیوتر در این کنفرانس ارزآوری، امکان استفاده در سراسر جهان، برابری، رشد مهارت‌ها، کارآفرینی، برابری ارزش ارزی، سرعت گردش مالی، شفافیت مالی و سهولت جابجایی را از جمله مزایای استفاده از رمزارزها در استارت آپ ها عنوان کرده است.

همایش آنلاین هاوینگ بیت کوین

همایش هاوینگ بیت کوین نیز در اردیبهشت 1399 به مناسبت اجرای سومین رویداد هالوینگ بیت کوین به‌طور آنلاین برگزار شده است. در این همایش سپهر محمدی؛ رییس هیئت مدیره‌ی انجمن بلاکچین ایران توضیحاتی را در رابطه با عملکرد این انجمن و رایزنی با سازمان‌های قانون‌گذاری با هدف افزایش آگاهی نسبت به نو‌آوری بلاکچین و رمزارزها ارائه کرده است. تعدادی از چهره‌های شناخته شده‌ و فعالان صنعت رمزارزی ایران نیز در این همایش شرکت داشته‌اند.

همایش هاوینگ بیت کوین فرصتی را برای فعالان صنعت رمزارزی ایجاد کرده است تا فعالان صنعت رمزارزی کشور تاثیر اجرای این رویداد بر بزرگترین رمزارز بازار و همچنین شرایط صنعت بلاکچین را در ایران مورد بررسی قرار دهند. عباس آشتیانی؛ ناوب رئیس کارگروه ماینینگ، کامیار شرفی؛ رئیس کارگروه ماینینگ، علی امیری، نوید فتحی، حمزه قطبی نژاد، حسین غضنفری و … در این همایش آنلاین دیدگاه خود را در رابطه با شرایط صنعت رمزارزی کشور بیان کرده‌اند.

شرکت‌های فعال در صنعت استخراج رمزارز

همزمان با گسترش رمزارزها در کشور شرکت‌های مختلف برای پاسخگویی به نیاز ماینرها و کمک به ایجاد بستر برای شکوفایی صنعت استخراج رمزارز کشور فعالیت خود را در این حوزه آغاز کرده‌اند. شرکت لیون کامپیوتر به همراه دیگر شرکت‌ها در ترویج این فن‌آوری نوظهور نقش مهمی را ایفا کرده‌اند، باید توجه داشته باشیم که فعالیت شرکت‌های معتبر بستر لازم برای شکوفایی فن‌آوری‌های نوظهور را به‌وجود می‌آورد.

 در صورتی که امکان فعالیت شرکت‌های معتبر آزادانه فرآهم گردد، زمینه‌ی فعالیت کلاهبرداران و افراد سودجو نیز کاهش می‌یابد. در همین راستا استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها مختلفی برای پُر کردن خلاء‌های موجود برای کاربران صنعت رمزارزی ایران فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. برخی از شرکت‌های مطرح در این زمانه عبارتند از:

شرکت‌های فعال در حوزه‌ی رسانه شامل انجمن بلاکچین، آزمایشگاه بلاکچین، گروه سیمرغ، بلاکچین شریف، میهن بلاکچین، ارزنگار، ارز دیجیتال و بی.تی.سی.دی

شرکت‌های سازمانی شامل نوای، اینتلاویژن، شرکت همگرا و خدمات انفورماتیک.

صرافی‌ها شامل کوین‌ای.اکس(فعالیت این صرافی در زمان نگارش مقاله متوقف شده است)، پیمنت24(مدیرعامل این صرافی تنها به دلیل ارائه‌ی خدمات رمزارزی به شهروندان ایرانی دستگیر شده است) و سیتکس که علی اسکوئی مدیریت آن را بر عهده دارد.

با این وجود، بررسی کوینیت نشان می‌دهد که پس از قانون‌گذاری صنعت ماینینگ تقریباً فعالیت تمامی شرکت‌های فعال در صنعت استخراج رمزارز که نام آن‌ها در فهرست انجمن بلاکچین سازمانی منتشر شده است، هم‌اکنون متوقف شده و یا با تغییرات گسترده‌ای مواجه شده است.

قانون‌گذاری فعالیت ماینرها در کشور

اگرچه‌ در ابتدا رمزارزها یک پدیده‌ی مهم و جدی در نظر گرفته نشده است، گسترش فعالیت ماینرها در ایران توجه دولتمردان و شرکت توزیع برق را به این فعالیت جلب کرده است.

ابوالحسن فیروزآبادی؛ دبیر شورای عالی فضای مجازی در سال 1397 به‌طور رسمی اعلام کرد که دولت صنعت استخراج رمزارزها را به رسمیت شناخته است. انتشار این خبر امیدواری ماینرها به بهبود شرایط فعالیت در این حوزه را افزایش داد. در همین زمان راه‌اندازی صرافی‌های داخلی را برای برطرف ساختن نیاز ماینرها به تبدیل رمزارزهای استخراج شده را شاهد بوده‌ایم. اما به دلیل عدم شفافیت قوانین، این صرافی‌ها در سایه‌ای از ابهام به فعالیت پرداخته‌اند.

در همین زمان بحث پیرامون اخذ مالیات از ماینرها و یا اظهارات متناقض پیرامون خرید و فروش رمزارزها موجب ابهام علاقه‌مندان به فعالیت در این صنعت شده است. در همین زمان محمدرضا پورابراهیمی؛ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از بانک مرکزی درخواست کرد تا ایجاد ضوابط پیرامون رمزارزها را پیگیری کند.

دبیر شورای عالی فضای مجازی پس از اعلام خبر به رسمیت شناختن صنعت استخراج رمزارز اعلام کرد که در راستای آزادسازی واردات تجهیزات استخراج رمزارز مکاتبات مورد نیاز با نهاد‌های مختلف صورت گرفته است.

بانک مرکزی ایران در سال 1397 پیش‌نویس سیاست‌نامه‌ی خود در زمینه‌ی رمزارزها را منتشر کرد. در این پیش‌نویس نگرانی بانک مرکزی از به‌کارگیری رمزارزها به عنوان ابزار پرداخت کاملاً مشهود است. با این وجود رمزارزهای غیرمتمرکز ابزارهایی هستند که فرصت انجام مبادلات خارجی و گسترش صنعت گردشگری را فرآهم می‌کنند.

در پی تجربه‌ی گسترده‌ی قطعی برق کشور در دی ماه 1399 و به دلیل اظهارات سخنگوی برق کشور فعالیت استخراج رمزارز در مرکز توجه قرار گرفت. در همین زمان محمود واعظی، رئیس دفتر ریاست جمهوری فعالیت دولت در صنعت استخراج رمزارز را تکذیب کرد.

تعیین تعرفه‌ی برق ماینرها

معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر در فرودین 1398 اعلام کرد که برای ماینرهای خارجی تعرفه‌ی برق جداگانه‌ای تنظیم خواهد شد. سخنگوی صنعت برق کشور نیز در تیر 1398 اعلام کرد که تعرفه‌ی برق ماینرها به‌طور جداگانه نسبت به سایر صنایع کشور محاسبه و اعمال خواهد شد. در همین زمان رئیس سندیکای صنعت برق از تصویب تعرفه‌ی صادراتی برای برق مصرفی ماینرهای ایرانی خبر داد.

در همین زمان برای تجهیزات ماینینگ ردیف تعرفه‌ی مشخص تعریف شده است. در نتیجه تجهیزات اسیک که پیش از آن تحت ردیف تعرفه‌ی تجهیزات کامپیوتری و یا از دریچه‌های غیررسمی به کشور وارد شده‌اند، کالای قاچاق درنظر گرفته شده است.

ابلاغ آیین‌نامه‌ی استخراج رمزارز

سرانجام در مرداد ماه 1398 آیین نامه‌ی استخراج رمزارز ابلاغ و دستورالعمل فعالیت ماینرها منتشر شده است. اگرچه تصویب این آیین نامه امکان فعالیت قانونی ماینرها را فرآهم کرده است اما طی مراحل پیچیده برای اخذ مجوز فعالیت، شرایط را برای فعالان این صنعت دشوارتر ساخته است. همچنین تعیین حداقل توان خریداری شده برای ماینرهای ایرانی امکان فعالیت ماینرهای کوچکتر را نیز از بین برده است.

بر اساس گزارش کوینیت، وزارت نیرو در آبان 1398 مقررات تامین برق برای ماینرها را منتشر کرده است. در این اطلاعیه به‌طور رسمی نرخ صادراتی برای صنعت استخراج رمزارز اعلام شده است. با این وجود تعرفه‌ی برق صادراتی با مخالفت ماینرها مواجه شده است. در همین زمان بحث اخذ مالیات از ماینرهای ایرانی نیز مطرح شده است که موجب افزایش ریسک فعالیت در این حوزه شده است.

رویکرد شرکت برق در برابر صنعت استخراج رمزارز

شرکت توزیع برق در ابتدا بدون توجه به مزایای این صنعت برای رفع مشکل مازاد تولید برق در فصول سرد سال و گسترش احداث نیروگاه‌های جدید، این فعالیت را عامل ایجاد اختلال در برق‌رسانی به مشترکین ارزیابی کرده است.

شرکت توزیع برق در خرداد 1399 با هدف شناسایی ماینرها از «طرح سوت زنی» رونمایی کرده است. بر اساس گزارش سخنگوی صنعت برق، اجرای این طرح موجب شناسایی 1100 فارم استخراج رمزارز شده است.

اما با گذشت زمان شرکت برق برای افزایش کارایی فرآیند‌های صنعتی طرح صرفه‌جویی در مصرف انرژی را ارائه کرده است. بر این اساس امکان فروش انرژی حاصل از صرفه‌جویی در مصرف برق به ماینرها وجود خواهد داشت. در همین راستا مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی ایران از فروش انرژی حاصل از نصب توربین‌های حرارتی به ماینرها خبر داده است.

در نتیجه‌ی تجربه‌ی قطعی گسترده‌ی برق در دی ماه 1399 سخنگوی صنعت برق کشور ماینرها را یکی از عوامل تاثیر‌گذار در تجربه‌ی این پدیده معرفی کرده است. اگرچه وی در گزارشی سهم ماینرها از توان تولیدی نیروگاه‌های کشور را ناچیز عنوان کرده بود، اما شرکت برق مانور سراسری دو روزه‌ای را برای جمع‌آوری تجهیزات ماینینگ غیرمجاز را اجراء کرد. در همین زمان برق فارم‌های دارای مجوز استخراج رمزارز نیز موقتاً قطع شده است.

رفع مشکل تعزیراتی ماینرها

پیگیری فعالان صنعت رمزارزی کشور تصویب مصوبه‌ی هیات دولت در جهت رفع مشکلات تعزیراتی ماینرها را به همراه داشته است. این مصوبه سرانجام توسط ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز ابلاغ شده است اما همچنان بنظر می‌رسد که موانعی در مسیر اجرای آن ایجاد شده است.

صنعت استخراج رمزارز امکان کسب درآمد و مقابله با تحریم‌ها را برای دولت فرآهم می‌کند و بر اساس گزارش کوینیت، هیات دولت برای استفاده از رمزارزهای استخراج شده توسط ماینرها مصوبه‌ی پیشین خود را در مهر 1399 اصلاح کرده است.

نظر شما نسبت به سرگذشت ماینرهای ایرانی و شرایط حاکم بر این صنعت چیست؟ آیا صنعت استخراج رمزارز با اعمال قوانین صحیح منافع مردم و دولت را تامین خواهد کرد؟ نظر خود را به صورت کامنت با ما درمیان بگذارید.