نگاهی به جایگاه قرارداد‌های هوشمند در آینده

بلاک‌چین که به عنوان تکنولوژی دفاترکل توزیع‌شده (DLT) نیز شناخته می‌شود در حال حاضر در همه جا وجود دارد. این تکنولوژی و کاربرد‌های آن به طور فزاینده‌ای به عنوان راهی برای دستیابی به کارایی عملیاتی و کاهش هزینه‌ها برای صنعت خدمات مالی به شمار می‌آید.
اگرچه این تکنولوژی جدید مهیج به نظر می‌آید اما برخی عناصر آن مانند قرارداد‌های هوشمند هنوز در مرحله‌ی توسعه‌ی اولیه قرار دارند. در جامعه‌ی حقوقی حال حاضر فقدان قانون و عدم شفافیت در مورد اینکه قرارداد هوشمند چیست و چه میزان در بازار خدمات مالی نقش دارد و همچنین چگونگی ارتباط آن با استاندارد‌های قانونی اسناد و مدارک کنونی حس می‌شود.

مفاد قانونی استفاده از قرارداد‌های هوشمند چیست؟

آیا این فناوری می‌تواند در نهایت به طور کامل جایگزین یک قرار دادهای حقوقی حال حاضر شود یا تنها می‌تواند اجرای برخی اقدامات مشخص شده‌ در قرارداد را به صورت خودکار انجام دهد؟

نظرات بسیار متفاوتی در مورد اینکه قرارداد‌های هوشمند دقیقا چه چیزی هستند، وجود دارد. دانشمندان علم کامپیوتر به قرارداد‌های هوشمند بیشتر به چشم تعدادی کد نگاه می‌کنند، درحالی که برای وکلا و مراجع قانونی اصطلاح قرارداد به منزله‌ی یک رابطه‌ی بسیار قانونمند و برگرفته از تعهدات تلقی می‌کنند. هنوز هیچ تعریف جامعی از قرارداد‌های هوشمند وجود ندارد اما به نظر می‌رسد ذات و بنیاد قرارداد‌های هوشمند، اتوماسیون و انجام خودکار برخی اعمال و پیش شرط‌های از پیش تعیین شده است.

یک نکته‌ی مهم برای شناخت این تکنولوژی این است که قراردادهای هوشمند همانند یک قرارداد حقوقی نیستند، چونکه استفاده از قرارداد‌های هوشمند می‌تواند منجر به ایجاد برخی مسائل مختلف و پیامد‌های قانونی برای همه‌ی طرفین ذینفع شود.
شناسایی محل یک دارایی وابسته به یک ناحیه خاص، یکی از زمینه‌های مورد توجه هنگام استفاده از قراردادهای هوشمند است. برای برخی سازمان‌های قانونی لازم است تا مکان یک دارایی را شناسایی کنند، به عنوان مثال برای ارزیابی یک ملک یا زمین که بررسی وجود مدارک حق مالکیت آن لازم است. در زمینه دارایی‌های مالی غیر متمرکز، جایی که مالکیت این دارایی در فهرست لیست شده است، اغلب جایی است که ثبت در آن صورت گرفته یا ثبت نام کننده در آن حضور داشته است که معمولا به عنوان محل سکونت این دارایی شناخته می‌شود. توزیع این فهرست در گره‌های(Node) یک شبکه جهانی دیجیتالی در حوزه‌های مختلف قضائی باعث افزایش زحمت و مشکلاتی برای شناسایی مکان یک دارای در اصول قانونی فعلی بوجود خواهد آورد.

آیا قرارداد‌های هوشمند همیشه کاربرد دارند؟

قرارداد‌های هوشمند از دیدگاه قرارداد پیمانی نیز برخی مشکلات به همراه خود دارند، زیرا همه مقررات و قوانین قابلیت اجرا به شکل اتوماسیون و خودکار را ندارند. به عنوان مثال موارد غیر عملیاتی که مربوط به روابط قانونی گسترده‌تر بین طرفین باشد، یک ماده قانونی است که مکانیسم حل اختلاف را ارائه می‌دهد؛ کمتر قابلیت تبدیل به شکل خودکار و اتوماسیون بر اساس بله و خیر هستند. حتی در برخی موارد و در جایی که یک بند از لحاظ فنی می‌تواند به صورت خودکار عمل کند، ممکن است که انجام آن به صورت خودکار همیشه مطلوب به نظر نرسد.
بعضی از اصطلاحات قانونی غلط به دلیل شکل ماهیت ذهنی که دارند نمی‌توانند به صورت بله یا خیر و درست و در زبان کامپیوتر توسط قراردادهای هوشمند استفاده شوند. به عنوان مثال زمانی که یک قرارداد لازم است دارای یک بند که لازم است بر داشتن اعتماد به نفس و یا قابل قبول بودن از لحاظ تجاری را داشته باشند، واضح است که این اصطلاحات از لحاظ قانونی معنا دار هستند ولی نمی‌توان آن‌ها را به شکل بله و خیر تعبیر کرد.
رویکرد اتوماتیک‌سازی به صورت بله و خیر ممکن است با در نظر گرفتن روابط قانونی بین طرفین، باعث نادیده گرفته شدن برخی اتفاقات قابل رخ دادن در آینده باشد.

حتی اگر قرارداد به صورت خودکار اجرا شود، یعنی تمام شروط از پیش تعیین شده به صورت اتوماتیک صورت بگیرد، لزوما به این معنا نیست که تمامی اقدامات مربوطه کاملا در حیطه قانونی انجام شود. به عنوان مثال ممکن است که عملکرد یک قرارداد غیر قانونی واقع شود، و یا به علت عدم پرداخت بدهی باید یک افزایش پرداخت صورت بگیرد. همچنین همیشه ساخت یک ارزیابی اتوماتیک امکان‌پذیر نمی‌باشد، زیرا ممکن است یک عمل غیرقانونی محسوب شود و یا شرکت مربوطه در زمان انجام این قرارداد قادر به پرداخت بدهی‌های خود و قرارداد مورد نظر نباشد. حتی ممکن است اطلاعات مناسب و لازم در زمان عقد قرار داد در دسترس نباشد.
از سوی دیگر هم وجود چندین زبان مختلف برنامه‌نویسی برای تولید قرارداد‌های هوشمند نیز خود باعث اختلاف و مغایرت می‌شود. در عمل نیز بسیار دشوار و در برخی موارد غیر ممکن است که بتوان برای هریک از اصطلاحات یک تفسیر کامل انتخاب کرد. علاوه بر این موارد گفته شده ممکن است که برای یک وکیل سطح متوسط دشوار باشد که یک قطعه کد را از یک زبان برنامه‌نویسی پیشرفته انتخاب کند و دقیقا تمامی اتفاقاتی که قرار است در پی آن قطعه کد رخ دهد را درک کند.
باید صبر کرد و دید که این فن‌آوری چگونه تکامل می‌یابد و چه چالش‌های جدیدی سر راه آن قرار خواهد گرفت. با اینکه قرارداد‌های هوشمند ممکن است مسیر پیش روی آینده‌ی ما باشند، اما استفاده از آن‌ها در حال حاضر می‌تواند به معنی قبول کردن ریسک و خطرات قابل توجه در موارد قانونی و قابل اجرا بودن آن‌ها باشد. همچنین در آخر می‌توان گفت که کسب‌ و کارها نیز به دلیل وجود تاخیر‌هایی موجود و هزینه‌های وارده، ممکن است تمایلی برای پیش‌قدم شدن در استفاده از قرارداد‌های هوشمند نداشته باشند.

استفاده از قرارداد‌های هوشمند در ایران چه مزیت‌هایی را در اختیار استفاده کنندگان قرار خواهد داد؟ نظر خود را در بخش دیدگاه‌ها به اشتراک بگذارید.